Günlük Protein ihtiyacı

Günlük Protein ihtiyacı

Vücut yapı ve işlevini sürdürmek için, sürekli protein sağlanımı gereklidir. Proteinler, vücut protein yapımı (sentezi) için çeşitli aminoasitlerin kaynağını oluştururlar. Sağlıklı bir yetişkin, günde 9 asal aminoasitin her birinin yaklaşık 1000 mg. dolaylarında diyetle alınmasına gereksinim gösterir. Bunun dışında yine protein yapımı için yaklaşık 7 gr. asal olmayan aminoasite (azot) gereksinim vardır. Protein gereksinimi bir kerteye dek de enerji alımına bağlıdır. Artmış enerji alımı, protein tutulmasına yol açar ve azalmış enerji alımı, proteinin vücut enerji gereksinimini karşılamak üzere, kullanılmasına neden olur. Diğer bir deyiş ile “non-protein kalorilerin, protein koruyucu etkisi” vardır. Bu protein koruyucu etki, karbonhidratlar için söz konusudur.; günde 100 ile 150 gr. dolaylarında karbonhidrat alımı ile bu etki en üst düzeyde kendini gösterir; yağların böyle bir etkisi yoktur. Gebelik ve emzirme, ateş, infeksiyonlar, travma, çeşitli tüketici hastalıklar ve kötü emilim (malabsorbsiyon) (yani emilim katsayısının düşmesi) durumları günlük protein gereksiniminde artmaya yol açar.

Diyetteki protein hazmedilebilirliği ve aminoasit içeriği yönünden değişiklikler gösterir. Diyette, insan organizmasının sentezini yapamadığı, 9 aminoasit bulunmalıdır. Bunlar, lizin (lysine), lösün (leucine), izolösin (isoleucine), valin (valine), metiyonin (methionine), fenilalanin (phenylanine), triptofan (tryptophane), treonin (theonine) ve belki de, özelikle bebekler için, histidin (histidine) dir.

Üstün nitelikli proteinlerin bioavailabilitesi (yani hazım ve emilimleri) yüksektir ve biyolojik değerleri (yani, proteinlerin içerdiği aminoasitlerin yeterli miktar ve oranına bağımlı olan, emilmiş proteinin kullanım etkinliği) de yüksektir. En üst nitelikteki proteinler, yumurta ve sütte bulunur (Nitekim süt ve yumurta asal (esansiyel) aminpasitlerin 9’ u ve asal olmayan (non-esantial) aminoasitlerin 11’ i uygun miktar ve oranlarda bulunur). Tohumların, kabuklu meyvelerin, pirinç, mısır ve tahılın içerdiği proteinin niteliği daha düşüktür. Örneğin, mısırda lizin ve triptofan, soya ve yeşil bezelyede metiyonin, pirinçte lizin ve tireonin, unda ise lizin eksiktir. Bazı aminoasitler ise tamamlayıcı, yerine geçici nitelik taşırlar, örneğin, vücudun fenilalanin ve metiyonin gereksinimlerini bir kerteye dek, tirosin ve sistin mütekabilen, karşılayabilirler. Eğer aminoasitlerden herhangi biri eksik ise, vücudun protein kullanabilme, metabolize edebilme yeteneği bozulur. O halde çeşitli aminoasitlerden fakir bitkisel proteinlerin bir karışımı, her bir bitkisel proteinin biyolojik değerinden daha yükseğini sağlayacaktır; yani, her bir aminoasitin yeterli miktarlarda alınabilmesini sağlamak için, karışık bir diyete uyulması büyük bir önem taşır.

Proteinsiz bir diyette, yetişkin erkeklerin günlük vücut protein kaybı, vücut ağırlığının her bir kilogramı başına yaklaşık 0.34 gr. dır. Bununla birlikte diyetteki proteinin tümü ile kullanılamadığı, gereksinimlerin değişebilir olduğu göz önünde tutularak yetişkinler için önerilen günlük ortalama protein alımı miktarı, vücut ağırlığının her bir kilogram başına 0.8 gr. olarak kabul edilebilir. Günlük kalorik alımın yaklaşık %10 ile 15’ inin proteinden sağlanması önerilir.

Vücut gereksiniminin üzerinde alınan aminoasitler saklanmaz, depolanmaz fakat, metabolik ürünlere (üre, ürik asit) dönüşürler. Bunların karbon iskeletleri de karbonhidrat ve yağa dönüştürülür veya enerji için okside edilirler.