Anne sütünün yerine neler konulabilir?

Annenin sütü gelmediği veya bebeğe yetmediği ya da, çok daha az rastlanmak la beraber, bebeğin anne sütüne allerji gösterdiği durumlarda, anne sütü yerine başka madde veya maddelerden yararlanma sorunu ortaya çıkar.
Eskiden anne sütü yerine eşek, keçi ve inek sütü kullanılırdı. Bugün bunlardan İlk iki» artık bırakılmıştır. Ancak çok fakir dağlık ülkelerde, yine keçi sütüne başvurulduğu olmaktadır. Bunun dışında bütün dünyada inek sütü kullanılır. Bu madde doğal durumda kullanıldığı gibi, toz halinde ve çeşitli işlemlerden geçmiş olarak da kullanılır.
Çeşitli sütlerin nitelikleri de ayrı ayrıdır. Bundan ötürü bu sütler birbirlerine benzemezler; hele anne sütünden bam* başka özellikler gösterirler. Bütün bu farklar süt çocuğu için büyük önem taşır.
Her madde gibi süt de protein, karbonhidrat ve yağdan meydana gelir. Proteinler et, peynir gibi maddelerde büyük
miktarda bulunur. Karbonhidratlar pirinç makama, ekmek, bal, şeker vb.’de, yağlar ise zeytinyağı, bitkisel yağlar, tereyeğı ve sade yağlarda bulunur. Besinlerde bu ana bileşken {erden başka vitaminler, kendilerine tat veren kokulu maddeler ve bazı maden tuzları vardır. Bu tuzlar kal* si yum, fosfor, demir, magnezyum, potas* yum, sodyum vb. tuzlarıdır. İşte iki çeşit süt arasındaki değişiklik bütün bu maddelerin bir çeşitte başka oranda, Öteki çeşitte başka oranda bulunmasının sonucudur.
İnsan ve eşek sütünde protein azdır. İnek ve keçi sütü ise protein bakımından zengindir. Peynirin yalnız proteinden meydana geldiği varsayılırsa, 1 litre insan sütünden 12-13 gr.; aynı miktarda eşek sütünden 18 gr. peynir meydana geleceği sonucuna varılır. Oysa yine 1 litre inek sütünden 36 gr., 1 litre keçi sütünden de 40 gr. peynir elde edilir.
Yağlara gelince, çeşitli sütler arasında yağ dağılımı daha dengelidir. Yalnız eşek sütü yağca çok fakirdir. 1 litre eşek sütünden ancak 10 gr. yağ çıkarılır. Oysa aynı miktarda insan, inek ve keçi sütünden 40 gr. yağ elde edilir.
En tatlı süt insan sütüdür. Çocuğun memeden kesilmesinde uğranılan güçlükler de bunlardan ötürüdür. Bebek annesinin çok tatlı sütüne alıştığından, onu bırakıp başka bir besin almaya razı olmaz. An* ne sütünün 1 litresinde 70 gr., inek ve keçi sütünün aynı miktarında ise 45-46 gr. şeker bulunur. Bundan ötürü inek ve keçi sütü süt çocuğu mamasında kullanılırken, içlerine şeker katılır. 1 litre eşek sütünde 60 gr. şeker vardır; yani bu bakımdan da eşek sütü insan sütüne daha yakındır.
Bu dört çeşit süt yakılırsa elde edilen sonuç yine oldukça ilginçtir. 1 litre insan sütü 2 gr. kül, inek, keçi ve eşek sütlerinin aynı miktarı, sırasıyla, 7fi ve 5 gr. kül verir. Bu da, insan sütünün tuz bakımından fakir olduğunu gösterir.
Çeşitli sütler orasındaki ayrılık bu kadarla kalmaz. Yalnız bileşenlerinin , yani protein, karbonhidrat ve yağların dağıIımıyla

değil, aynı zamanda bu bileşenlerin çeşidiyle, niteliğiyle de birbirlerinden ayrılırlar. İnsan sütündeki proteinler bebeğin midesinde daha iyi, daha rahat sindirilebilir türdendir. İnsan sütündeki proteinler ufak topaklar halinde kümelendiğinden, mide özsuyunun bunları özümlemesi kolay olur, öteki sütlerdeki prote-inler ise iri topaklar halinde yığılır; bu da sindirimi güçleştirir. İnsan sütündeki yağlar çok akışkandır. İnsan sütünden tereyağı yapılsaydı hemen hemen sıvı kıvamında bir yağ elde edilirdi. Oysa, inek sütünden yapılan tereyağı katı cisimler arasında yer alır. Bu özelliğiyle de insan sütünün sindirimi kolay bir madde olduğu meydana çıkmaktadır.
Ayrı ayrı süt çeşitlerinde niteliği aynı olan tek madde, sütün karbonhidrat bileşkeni, yani şekerdir. Sütteki şeker «laktoz» adı verilen özel bir maddedir.
Tuzlara gelince, bunlar yalnız çeşitli sütler içinde oranları bakımından birbirinden ayrılmakla kalmazlar; kendilerini meydana getiren madenler bakımından da farklılıklar gösterirler, örneğin, insan sütünde kalsiyum miktarı fosforun iki katıdır. Oysa inek sütünde kalsiyum ve fosfor aynı oranda bulunur. İnsan vücudunda da kalsiyumun fosforun iki katı oldu-ğu düşünülürse, anne sütünün bu bakımdan da organizmanın oluştuğu ilk aylarda bebeğe en uygun besin olduğu meydana çıkar.
Bütün bu karşılaştırmaların bir özeti yapılırsa, anne sütünün bulunmadığı durumlarda onun yerine konulacak madde olarak inek sütünün seçilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkar. Eşek sütü, protein ve
karbonhidrat bakımından insan sütüne en yakın süt gibi görünürse de, yağ bakımından çok fakir olması, besin değerini çok azaltır. Keçi sütü proteince çok fazla zengin olduğundan bağırsaklarda kokuşma, yani «bağırsak bozulması» denen olaya sebep olur. Ayrıca bu sütün çoğu zaman «keçi sütü anemisi» denen bir kansızlık yaptığı da bilinmektedir.
İnek sütü bebeğe verilirken olduğu gibi kullanılmaz. Bazı değişikliklerle bebeğe verilir. Bu değişiklikler, proteininin çok, karbonhidratının az olduğu düşünülerek hesaplanır.
Süt çocuğunun nazik yapısının inek sütüne dayanabilmesi için, inek sütünde yapılacak değişiklikler çok önemlidir. Ancak bu arada sütün besleyici gücünü azaltmamak gerekir.
Bu konu, süt çocuğunun taze inek sütünden ya da hazır süt tozlarından yararlanılarak yapay yollardan beslenmesi bölümünde incelenecektir.