Çocuklarda Dikkat Eksikliği – Aşırı Hareketlilik
Genetik
Aile
Çevre Çocuğu etkiler
Diğer etkenler
Okul
Mizaç + Karakter = Kişilik
Doğumla gelen Dış etkilerden
Çocuklarda kişilik boz. olmaz. 18 yaşından sonra görülebilir.
Aile
Hekim tedavide saç ayağıdır.
Okul
Eğitime ve çocuklarımıza yatırım hem maddi hem manevi olmalıdır.
Manevi yatırım:
• Vakit ayırma
• Sevgi ihtiyacını karşılama
• Değer verildiğini hissetme
• Duygusal zorluklarda yanında olma
• Pedagojik eğitimi uygulama
Ödül – ceza – davranış yönlendirme
İlk 5 yaşta beyin gelişimi %90 tamamlanır. Beyindeki nöronlar en fazla sayıya bu dönemde ulaşır. 12 yaşa kadar kalan %10 tamamlanır.
Bu durumda olan 35 milyon çocuk var.
Hiperaktiflerin %50 si hiperaktiftir.
Türkiyede %5
Dünyada %3 – %29
Erkeklerde 4 kat daha fazla görülmektedir.
ADHD ‘si olan ünlüler:
Einstein, Edison, Mozart, Churchil, Benjamin Franklin
ADHD’ li çocukların + özellikleri:
Sempatik Değer verilmeli
Enerjik Desteklenmeli, Onaylanmalı
Hiperfokus öz. vardır Günah keçisi yapılmamalı
Çok başarılı olabilirler Hırpalanmamalı
Liderlik öz. vardır Eleştirilmemeli
Cesurdurlar Suçlanmamalı
Çok özel ilgi alanları vardır. Dışlanmamalı
Hiperaktiflerin ayırıcı öz:
• Zeka problemlerinden
• Normal gelişim özelliklerinden
• Davranış problemlerinden
• Başka psikiyatrik etkilerden
• Tıbbi duruma bağlı hastalıklardan ayırmak gerekir.
Nedenleri:
• Genetik
• Gelişimsel
• Diyet Toksin Kurşunun vücuda girerek
• Nörokimyasal
• Anatomik
• Psikososyal
Gebelikte sigara içilmesi DEAH neden oluyor
İkizlerde %60 daha fazla
9 kriterden 6 sı %33
9 kriterden 5 i %80
Erişkinliktede devam eder.
En az 2 ortamda görülmeli
7 yaştan önce başlamalıdır.
Başka bir şeye bağlı değildir.
İşlevsel boz. vardır.
Hareketlilik değil, dikkat süresi ve yoğunluğu önemlidir.
1y =15sn
3y = 2 – 3dak.
4 – 5y = 5dak.
7y =15 – 20dak.
Dikkat işitsel – görsel uyaranlar sonucu bozulabilir.
Hiperaktiflerde 10 – 15 dakikada bir ara verilmelidir.
Davranışsal belirtiler 3 –5y:
• Hareket halindedir.
• Agresif olabilir.
• Tehlikeli işlere karışırlar
• Gürültücüdür
• Aktiviteyi bölebilir
• Aşırı öfke nöbetleri
Davranışsal belirtiler 13 –18y:
• Hareketlilikten ziyade huzursuzluk.
• Okul ödevlerini yapma zorluğu
• Bir çok görevi sürüncemede bırakma
• Riskli davranışları sevme
Hiperaktif olmayıp hareketliler:
• Zeki çocuk – uyarı düzeyi az sınıf
• Durumsal stres
• İhmal – istismar
• Ailesel sıkıntı
%50 sinde Dikkat Dağınıklığı
%50 sinde Aşırı Har. – Dikkat Dağınıklığı
Niçin Tedavi Edilmelidir?
İşlevsellik, okul, arkadaş, anne – baba, sosyal alan, özgüven, riskli davr., madde kullanımı erişkinlik dönemlerinde ortaya çıkabilir ve devam edebilir.
%25 sınıf tekrar yaparak okulu bırakır.
Yıllar , müfredat Başarı
Destekleyici test = WISC-R
Sözel performansa göre fazlaysa Dikkat Boz.
Performans sözele göre fazlaysa Öğrenme Boz.
Başvuruyu zorlaştıran nedenler:
• Yakıştıramama
• Psikiyatrik yardımdan kaçınma
• Gelişimsel zannetme
• Yaşla düzelir diye bekleme
• Hareketliliğin olmaması
• Sosyal öğreti
• Birebir ders çalışma
• Kalabalık sınıflar
İlaç tedavisi %70 – 90
Diyet ted. %3 – 5
Nörofeedback %3 – 5
Alternatif tıp %3 – 5
Psikoterapi ile davranış prob. Azaltılabilir derse ilgisi, başarısı artırabilir.
Ritalin kullanmayan çocuklarda madde bağımlılığı riski normale göre %300 artmıştır.
Ritalin tedavisi olanların normalden farkı yoktur.
İlaç erişkinlikte madde bağımlılığını önler
Tedavi ortalama olarak 6 ay – 2 yıl arasında devam eder.
DEAH’ DE ANNE – BABA EĞİTİMİ
Her anne – baba birer eğitimcidir. Çünkü çocuk eğitimi yıllar süren bir süreçtir.
Hiperaktif çocuklarda anne – baba eğitimi olumlu gidişat sağlar.
0 – 3, 0 – 5y arasında doğru yönlendirmek erişkinlikte mutlu olmayı sağlar.
Niçin anne – baba eğitimi?
İşlevselliği artırmak
Tedaviye uyumu artırmak
Sosyal uyumu artırmak
Normal psik. Gelişim
İşlevsellik: Bireyin ders, okul, iş, sosyal yaşam ve aile hayatındaki verimlilik, mutluluk, başarı ve kapasitesini yansıtma seviyesidir.
Aile çevresi:
Başarı için ayarlanmalı
Anne babalar çocuklarıyla olmaktan hoşlanmak isterler
Kendi davranışları karşısında çocuğun duyarlı olmasını isterler
Davranışları karşısında çocuğun duyarlı olasını isterler
Çocuklar evde görülen davranışı kopyalayacaklardır.
Çocuğun taklit edeceği sağlıklı model oluşturulmalıdır.
Bilinçaltı 0 – 5y arasında oluşmaya başlar.
Hiperaktif ebeveyn Hiperaktif çocuk
Sabırsız Sabırsız
Aceleci Aceleci
Kurallara uyma zorluğu
Empati kurarak çocuklara reaksiyon gösterirsek davranışlarımızda olumlu hale gelir.
Anne – baba eğitimini zorlaştıran etkiler:
1. Şehir hayatı ve negatif etkileri
İş yoğunluğu ve vakit
İş yoğunluğu ve stres
Hayat pahalılığı
Yetersiz sosyal imkanlar
Sosyal izolasyon
Taklit materyaller
Pasif meşguliyetler
2. Aşırı tv – bilgisayar (0–3y tv izlememeli, 3 – 6y yararlı programlar ½ – 1 saat olabilir)
Şiddet
Enerji birikimi
Yetersiz sosyalite
Yetersiz etkileşim
Yetersiz duygusal ifade
Yetersiz motor hareket
Yetersiz lisan kullanımı
Kötü alışkanlık modeli (sigara, alkol,…)
Kötü özdeşim modeli
Zeka bölümlerini kısmi kullanma
EĞİTİM AŞAMALARI
Anne – babanın kendini ve aile ortamını tanıması;
1. Genel kişilik – mizaç özellikleri nasıl? (içgörü)
2. Eğitim bilgi düzeyimiz
3. Olaylar karşısında tepkilerimiz nasıl (en iyisi o anki reaksiyonunuzu erteleyin)
4. Hangi olaylar ve davranışlar sizi en çok etkiliyor? (Anne- babanın etkilendiği psiko – sosyal nedenle yaşanılan stres var mı? Çocukları etkiliyor mu?)
5. Aile içi ortam çocuğunuz için uygun mu?
Uygun anne – baba modeli
Anlaşmazlık – iletişim
Rol karmaşası
Anne – babanın çocuğu tanıması;
1. Genel kişilik – mizaç(Hiperaktif, inatçı, sabırsız, umursamaz, titiz, meraklı, duygusal, vb…) Çocukla zaman geçirmek, onun arkadaşını tanımak, öğretmenine sormak, çocuğu tanımanın yolarıdır.
Problem yaşanan ortamı incelemek gerekir.
Depresif çocuklar kırılgan, aşırı duyarlı, kendine başarısız, güvensiz görebilir. Onunla birlikte geçirilen zamanda övme, destekleme, cesaretlendirme, olumlu yönlerini yakalayıp ona belirtme.
2. Genel zeka düzeyi ve beklentilerimiz (zeka, yetenek, kap. değerlendirmelerimizdir)
3. Çocuğu kontrolden çıkaran olaylar neler?
4. Şu an için onu etkileyen stres faktörü var mı?
Çocuğun Davranışının Düzenlenmesi
Dürtüsellik ve dikkatsizlik davranış problemlerini artırır.
Olumsuz mesaj ve özgüven azalması Olumlu mesaj ve özgüven artışı
Stres ve hata Az hata ve stresin azalması
Dikkatsizlik Dikkat artışı
Olumlu mesaj ve davranışlar:
1. Ses tonu Olumlu mes. ve rol Kötü çocuk
2. Jest ve mimikler Olumsuz mes. ve rol İyi çocuk
3. Olumlu ve olumsuz mesaj sayısı
Dürtüselliğini kontrolde:
1. Kendisine dur deyin
2. Ona kadar saydırtın
3. Onu yaparsa ne olacağını hayal ettirin
4. Ortak faaliyet yapın
Çocuklar ne kadar çok meşgul edilirse davranış problemleri o kadar az olur.
Arkadaş Ortamı
• Olumlu arkadaşlar
• ADHD li çocuklar renkli olaylar ve arkadaşları severler
• Arkadaşları ile rahat oynayabileceği grup – ortam 3 –4y itibaren önemlidir
Oyuncak Seçimi
• Zararlı oyuncaklar olmamalı
• Çabuk bozulan oyuncaklar olmamalı
• İnce motor ve zihinsel gelişimi yardımcı olmalı
• Arkadaşları ile paylaşmalı
• Anne – baba ile birlikte oynamalı
Sıkılma işaretleri:
Her çocuğun sıkılma işareti farklıdır
Sıkılma işareti belirlenmeli
Sıkılmayacağı renkli programlar yapılmalı
İyi davranışa odaklanın
ÖDÜLLENDİRME
1. Maddiden çok sosyal ödüller
2. Ödülü çocuk seçsin
3. Acele ve zamanında ödüller
a. 0 – 3y anında
b. 3 – 6y saatlik
c. okul çağı günlük – haftalık
d. ergenlikte aylık – yıllık
4. Oyun güzel bir ödüldür
5. Ödülün karşılığında her zaman bir şey olmamalı
6. Alma verme ödül sistemi
a. Boncuk
b. Kart
c. Para
7. Noktalı şekil birleştirme veya silme(resim tamamlanınca ödül)
8. Gülen yüzler
9. Mutlu eller (her parmağa bir başarı yazılır)
10. Otobüs çizilir. ( Her bir pencereye bir davranış yazılır yerine gelince boyanır)
11. Hatırlatmalar (davranışı hatırlatacak kağıt, yapıştırma, işaret,…)
12. Süre tanıma (sayarak yapmasını isteriz)
13. Mola verme (uymazsa ayrıcalığı kaldırma)
14. Hatalardan öğrenme (davranışın sonucunu yaşamasına izin verme)
15. Sonuçlarına katlanma
16. Empatiyi öğretme (model olunmalıdır)
17. Ayrıcalıkları kaldırarak cezalandırın (mahrum etme)
18. Anlaşmalar yapın
19. İç kontrol (çocuk adına herşeyi düşünmek ve müdahaleci olmak yanlıştır)
İletişim modelleri
Doğrudan eleştiri çocuğu incitir. Dolaylı yoldan ifade etmek gerekir.
Durum İstek Duygu ifadesi
Yemek çok soğudu hemen gelirsen sevinirim.
Selamın aleyküm web siteniz inan ki dikkatimi çekti, linkedinde paylaştım
selam arkadaşlar paylaşımınız inanılmaz hayran bıraktı, sağolun