Down Sendromu Neden ve Nasıl Olur

Down Sendromu Nasıl Oluşur? İnsan hücrelerinde kromozom içeren bir canlıdır kromozomlar her insan ırkına ait , hemde bulunduğu canlı özelliklerine ait bilgileri depolayan dna yapılı moleküllerdir. Bu DNA molekülleri de vucudun işleyişiyle ilgili bir cok (enzimler yada ceşitli proteinler gibi) üretimine ait bilgiler iceren farklı genleri taşır . Bu 46 kromozomun yarısı anneden yarısıda babadan gelir.

İşte down sendromu insanlarda normalde annede babada bir olmak üzere iki adet gelen 21’ci kromozom bilgisinin hücrede 3’üncü kez yer almasıyla (Trizomi21=üç adet) ortaya cıkan belirtiler topluluğudur.Bu fazladan kromozom yani DNA bilgisi hücresel seviyede çeşidi bir değil üç kez ifade bulması ve böylece çeşitli maddelerin üretiminde anormallikler oluşmasına hücresel düzeydeki anormallikler bebeğin vücuduna yansıdığında Down Sendromu belirtileri topluluğudur.

21. Kromozom Bilgisi Hücreye Fazladan Nasıl Girer?

21. kromozom bilgisi hücreye direk olarak 21. kromozomun iki adet yerine üç adet olması şeklinde girebileceği gibi, bu bilgi ek bir kromozoma değilde başka bir kromozoma eklenmiş şekilde (En sık 14. Kromozoma eklenmiş olarak) hücreye girebilir.Down sendromu olgularının en sık ortaya çıkma şekli (%95) üç adet 21 numaralı kromozom bulunması şeklinde olur.

Bu durumda bireylerin sayısı 47’dir.Ve kromozom haritasında 21. kromozomun üç adet olduğu gözlenir.%4 olguda ise 21. kromozom hücrede 14. kromozoma eklenmiş şekilde bulunur.Buna da Translokasyona bağlı (Yer değiştirmeye) Down sendromu denir.Böyle bir bireyin toplam kromozom sayısı normal olmasına karşın 14.Kromozomundan biri 21. Kromozomu da taşıdığından diğerinden daha uzun görünür. Her iki durumda da sonuç aynıdır.”Fazladan” gelen 21. kromozom bilgileri hücresel seviyede yarattıkları olumsuz değişliklerle Down Sendromunun ortay çıkmasına neden olur.

21 Nolu Kromozom Nasıl Üç Adet Olur?

İnsanlarda bulunan 46 kromozomun 44’ü otzomal (bedensel yapı ve işlevlerle ilgili),2 tanesi de cinsiyet kromozomudur.Erkeklerin cinsiyet XY yapısında,Kadınların ise XX yapısındadır. Üremeyi sağlayan hücrelerde kromozom sayısı yarı yarıyadır.Şöyle ki spermatosit adı verilen erkek hücrelerine olgunlaşma aşamasında mayoz bölünme adı verilen bölünme şekliyle ikiye bölünerek 23X yada 23Y olmak üzere iki farklı yapıda kromozom taşıyan olgun ve döllenmeyehazır oasit hücrelerine dönüşürler.Kadınlarda ise bu mayoz bölünme her ikisi de 23X yapıya sahip olgun ve döllenmeye oasit (yumurta hücreleri) oluşumuyla sonuçlanır.

Cinsel birleşme sonucunda döllenmeyi Y kromozomu taşıyan spermlerden biri gerçekleştirildiğinde ise bebeğin cinsiyeti erkek X kromozomu taşıyan sperm gerçekleştirildiğinde kadın olarak belirlenir.Down sendromu gelişiminde,fizyolojik olaylar zincirinin kadın tafarındaki kısmı bozulur.Mayoz bölünmede herhangi iki hücre tam ikiye ayrılma olayı olmaz ve bir oasit hücresi mayozla ikiye bölündüğünde 21. kromozom nondisjunction (ayrılmama) adı verilen mayoz bölünme sonucunda bölümlerden birine hiç ulaşamaz.

Yani kadının oasitleri arasında 24 adet (21. kromozomun ikisini de alan) ve 22 adet (21. kromozom içermeyen) kromozom taşıyan oasitler oluşur.Sperm 22 adet kromozom taşıyan hücreyi döllediğinde gebelik daha fazla devam ederek düşükle sonuçlanır.Sperm 24 adet kromozom taşıyan hücreyi döllerse oluşan zigot (embriyo öncesi dönem ) 47 adet kromozom taşıyan spermlerin kromozomu üç adet olan “Teizomi 21” yapıya sahip olur.

Sinogenetik Bulgular

Esas aberasyon 21 nolu kromozoun fazlalığı olmakla birlikte mevcut kromozom aberasyonunun tipine göre mongolizm üç grupta incelenir.

Mutad tip mongolizm(Trizomi 21)

G grubuna ait 21 nolu kromozmdan normalde iki adet bulunması gerekirken bu hastalarda üç tane bulnur. Trizomi aslında sıklıkla düşükle sonuclanır.Bu “Doğal seleksiyon” adı verilen ve doğanın canlı hayatının “kalitesini” sürdürmesinde etkili sürectir.Düşük,erken gebelik döneminde olabileceği gibi 20.haftaya kadar gecikebilir,yada erken doğum ortaya cıkabilir.Bir kısım olgularda doğuma kadar yaşamaya devam eder ve Down sendromlu bebekler olarak dünyaya gelirler.

Translokasyon tipi mongolizm:

Fazla olan 21 nolu kromozom diger bir kromozom üzerine eklenir;kromozom materyelinde bir fazla 21 nolu kromozomun mevcudiyetine rağmen total kromazom sayısı 46 dır.2akrosentrik kromozomun uzun kollarının birbiri üzerine translokasyonu söz konusudur.Bu tip translokasyona sentriolde yapışma tipi translokasyon denir.Bu durumda hem kromozom sayısında azalma olacaktır hemde 2 akrosentrik kromozomdan bir submetasentrik kromozom oluşacaktır.2. tipte translokasyonda kromozomlar arası sengment alış verişi vardır.Bu halde kromozomun sayısı değişmekte ve yer değiştiren sengmentlerin boyları eşit ise kromozomların şekillerindede değişiklik olmayacaktır.

Dengeli translokasyon taşıyan bir anne yada babadan bebeğe 21. kromozom bilgileri 3. kez gectiğinde bebekte translokasyona bağlı Down sendromu ortaya cıkar.Bu tip Down sendromunun özellği bebeğin kromozom sayısının 46 olmasına karşın 21. kromozomun 3. kopyasını taşımasıdır.Bebekte translokasyona bağlı Down sendromu kendiliğinden olabileceği gibi translokasyon taşıyıcı bir anne yada babadanda olur.Genlerinde translokasyona bağlı Down sendromu olan anne yada babanın 45 kromozomu olmasına karşın , tüm genetik materyal translokasyon sonucu varlığını koruduğundan dış görünüşleri normaldir ve Down sendromu özellikleri taşımazlar.

Dengeli Translokasyon Nedir

Dengeli translokasyon bireyin koromzomlarından birinin yerinden kalkıp başka bir kromozoma transloke olması (göç etmesi ve eklenmesi) durumudur. Örnek olarak 21. kromozomun bir tanesinin yerini terk edip tümüyle 14 numaralı kromozomun bir tanesine eklenmesi verilebileceği gibi birey dış görünüş olarak tümüyle normaldir. Çünkü kromozom bilgisi eksik yada fazla değildir.Ancak bu bireyin kromozom haritası cıkarken bireyin 45 kromozom taşıdığı ve 14 numaralı kromozomunda bir eklentisi olduğu (21 numaralı kromozom) görülür.

Böyle bir birey cocuk sahibi olduğunda bebeğe fazladan 21 numaralı kromozom iceren 14 numaralı kromozomunu verirse bebeğin kromozomları normal olmasına karşın 21 numaralı kromozom bilgisini 3 kez taşıması nedeniyle Down sendromu bulguları ortaya cıkar. Birey bebeğin 14 numaralı kromozomunu gecirir ancak 21 numaralı kromozomunu vermezse bebek dengeli translokasyon taşıyıcılığını annesinden yada babasından almış olur ve Down sendromu belirtileri göstermeden “taşıyıcı” olarak hayatını devam ettirir.Bebeğe normal olan 14 nolu kromozomdaki 21 nolu kromozom geçerse bebek normal doğar.

Mozaik mongolizm:

Hücrelerin bir kısmı normal bir kısmı ise 21 nolu kromozom için trizomiktir.1. şahışta ortak bir zigottan çıkarılan fakat kromozom yapıları birbirinden farklı olan 1’den fazla hücre grubunun bulunması haline mozaisizm denir.

Facebook sayfamızı beğenebilirsiniz: Sağlık Kitabı Facebook